De betovering en breuklijnen van The Polar Express (2004)

Met The Polar Express probeerde regisseur Robert Zemeckis in 2004 iets wat Hollywood tot dan toe slechts voorzichtig had aangeraakt: een volledig digitaal geanimeerde familiefilm die niet leunt op karikatuur, maar op realisme. Gebaseerd op het geliefde prentenboek van Chris Van Allsburg groeide de film al snel uit tot een vaste waarde in het kerstseizoen. Tegelijkertijd bleef er controverse bestaan over de gekozen stijl en de emotionele afstand die die soms creëert. Twintig jaar later is The Polar Express vooral een fascinerend tijdsdocument over ambitie, techniek en de prijs van vooruitgang.

Verhaal en toon

Het verhaal volgt een naamloze jongen die op kerstavond aan zijn geloof in de Kerstman begint te twijfelen. Wanneer een mysterieuze trein voor zijn huis stopt, begint een nachtelijke reis naar de Noordpool. Onderweg ontmoet hij andere kinderen, elk met hun eigen onzekerheden en verlangens, en wordt de reis even belangrijk als de bestemming.

De toon is dromerig en melancholisch, minder uitbundig dan veel andere kerstfilms. Zemeckis kiest niet voor constante vrolijkheid, maar voor een subtiele spanning tussen verwondering en twijfel. Dat maakt The Polar Express opvallend introspectief voor een familiefilm.

Regie en spel

Tom Hanks speelt – via motion capture – meerdere rollen, waaronder de conducteur, de zwerver en zelfs de Kerstman. Die keuze onderstreept het idee dat deze figuren variaties zijn op één leidende kracht: geloof. Tegelijkertijd werkt het niet altijd in emotioneel opzicht. De bewegingen zijn technisch nauwkeurig, maar de gezichten missen soms de nuance die nodig is om echte warmte over te brengen.

Zemeckis’ regie is beheerst en ambitieus. Hij vertraagt waar veel animatiefilms versnellen, en neemt de tijd voor sfeer en observatie. Dat wordt door sommigen gewaardeerd als poëtisch, door anderen ervaren als afstandelijk.

Stijl en thematiek

Visueel balanceert The Polar Express op het randje van wat later bekend zou worden als de uncanny valley. De omgevingen zijn rijk, sfeervol en gedetailleerd, maar de mensfiguren ogen soms levenloos. Dat contrast is zowel de grootste kracht als de grootste zwakte van de film.

Thematisch draait alles om geloof, niet religieus, maar existentieel. Wat betekent het om te blijven geloven wanneer bewijs ontbreekt? De beroemde bel aan het einde van de film is geen sentimenteel trucje, maar een helder symbool: horen vereist openheid, geen zekerheid.

Context en opvallende details

Bij verschijnen was The Polar Express een technologische mijlpaal. De grootschalige inzet van performance capture was baanbrekend en zou later worden verfijnd in films als Avatar. Tegelijkertijd maakte deze film duidelijk dat technische innovatie niet automatisch emotionele betrokkenheid garandeert.

Opvallend is ook de soundtrack van Alan Silvestri, die klassiek en ingetogen blijft en zo de melancholische ondertoon versterkt in plaats van overstemt.

⭐ OmniGuide-rating

★★★★☆
4 van de 5 sterren

Afsluitende duiding

The Polar Express is geen onverdeeld warme kerstfilm en ook geen foutloze animatieklassieker. Het is een moedige, eigenzinnige poging om verwondering serieus te nemen. Juist door zijn imperfecties blijft de film hangen. Voor de één roept hij nostalgie op, voor de ander lichte vervreemding. Maar wie zich openstelt voor zijn ritme en thematiek, ontdekt een film die meer wil zijn dan seizoensdecoratie: een reflectie op wat het betekent om te blijven geloven, zelfs wanneer de wereld steeds rationeler wordt.