Irreversible (2002): Tijd keert je de rug toe

Een duistere dans terug in de tijd

Met Irreversible leverde de Argentijns-Franse regisseur Gaspar Noé in 2002 een film af die vanaf de première op het filmfestival van Cannes mensen de zaal uit dreef – letterlijk. Deze grimmige wraakthriller, berucht om zijn choquerende scènes en omgekeerde vertelstructuur, is niet zomaar een film. Het is een aanval op de zintuigen, een morele nachtmerrie en een technisch experiment dat je niet snel vergeet.

Het verhaal, maar dan achterstevoren

Irreversible begint bij het einde – letterlijk. De film wordt volledig achterwaarts verteld: de eerste scène speelt zich als laatste af in chronologische zin, en elke volgende scène brengt de kijker dichter bij het begin van de gebeurtenissen. Die vorm is meer dan een gimmick; het dwingt je om consequenties te zien vóór de oorzaken. Wat in eerste instantie brute wraak lijkt, verandert langzaam in tragiek.

In de kern draait het verhaal om drie mensen: Alex (Monica Bellucci), haar vriend Marcus (Vincent Cassel) en haar ex Pierre (Albert Dupontel). Na een gruwelijke gebeurtenis in een Parijse tunnel ontspint zich een kettingreactie van geweld en morele desintegratie.

Controverse en stijl

Wat Irreversible wereldwijde controverse opleverde, is met name de expliciete verkrachtingsscène van ruim negen minuten, gefilmd in één onafgebroken take. Noé’s gebruik van een zwiepende, duizelingwekkende camera, extreem lage bastonen en lange takes is net zo beklemmend als de inhoud. De film wil je fysiek raken – en daarin slaagt hij.

Een opvallend weetje: de eerste 30 minuten van de film bevatten een subtiele maar voelbare geluidstrilling van 28 Hz, een zogenaamde infrasone toon. Die is nauwelijks hoorbaar, maar kan gevoelens van angst en onrust opwekken – precies wat Noé beoogt.

Hoe werd de film ontvangen?

De reacties op Irreversible waren verdeeld, maar niemand bleef onverschillig:

• Rotten Tomatoes: 63% (critici) – met de consensus: "Though deeply disturbing, the film is also strangely moving and intelligent in its construction."

• Metacritic: 51/100 – gemiddelde score, met wisselende meningen van critici.

• Letterboxd: 3.7/5 – cinefielen prijzen vooral de technische bravoure.

• Roger Ebert: 3 van de 4 sterren – hij noemde het een “briljant gemaakte film die ik niemand kan aanbevelen”.

Onze beoordeling

Irreversible is geen film die je ‘even’ opzet. Het is een cinematografische mokerslag die je dwingt tot kijken én voelen. Het verhaal, hoe gruwelijk ook, wordt verteld met een visie en een vorm die onmiskenbaar uniek zijn. Niet alles is geslaagd – de camera is soms eerder afleidend dan functioneel – maar Noé’s durf om cinema als aanvalswapen te gebruiken, verdient lof.

⭐⭐⭐⭐☆ (4 van 5 sterren)

Tot slot

Gaspar Noé’s Irreversible is niets minder dan een confrontatie: met geweld, met moraal, met de grenzen van cinema zelf. Of je het nu haat of bewondert, onverschillig blijf je niet. En dat, hoe ongemakkelijk ook, is precies de bedoeling.