Underground (1995): Een Groteske en Geniale Satire

Een epische reis door de Balkan

Emir Kusturica’s Underground (1995) is een film die zich moeilijk in één genre laat vatten. Het is een groteske satire, een historisch drama en een surrealistische komedie ineen. Met een mix van donkere humor, absurde taferelen en diepgewortelde tragedie schetst de film een bijtend portret van Joegoslavië, van de Tweede Wereldoorlog tot de val van het communisme en de Balkanoorlogen van de jaren ‘90.

De film won de Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes en wordt nog steeds beschouwd als een van de meest controversiële en meeslepende meesterwerken van de Europese cinema.

Het verhaal: een absurdistische kroniek van Joegoslavië

Het verhaal begint in de jaren '40 in Belgrado, waar de charismatische smokkelaar Marko (Miki Manojlović) en zijn naïeve vriend Blacky (Lazar Ristovski) wapens en goederen leveren aan de partizanen in de strijd tegen de nazi's. Wanneer de Duitsers de stad bombarderen, overtuigt Marko een groep mensen – waaronder Blacky – om zich ondergronds te verschuilen.

Wat zij niet weten, is dat Marko hen decennialang voorliegt: hij vertelt hen dat de oorlog nog steeds aan de gang is, terwijl hij boven de grond een succesvolle politieke carrière opbouwt. Pas tientallen jaren later ontdekken de ondergrondse bewoners de waarheid, met tragische en absurde gevolgen.

Kusturica presenteert deze bizarre situatie met een ongekende energie en visuele overdaad, ondersteund door de opzwepende muziek van Goran Bregović.

Stijl en thematiek: chaos als kunstvorm

Kusturica’s filmstijl is luidruchtig, overvol en soms chaotisch, maar altijd meeslepend. Hij gebruikt een barokke cinematografie, levendige kleuren en camerabewegingen die de energie van de scènes versterken. De film balanceert op de grens van realisme en surrealisme, waarbij dieren in nachtclubs dansen, bruiloften ontaarden in complete anarchie en tanks op bruiloften verschijnen.

De film is doordrenkt van symboliek en dubbele bodems. Het ondergrondse leven staat symbool voor de manier waarop regimes hun volk manipuleren, terwijl de explosieve feesten en wilde scènes de passie en destructie van de Balkan reflecteren.

Controverse en kritiek

Ondanks de lof kreeg Underground ook kritiek, vooral vanwege de manier waarop het de Joegoslavische oorlogen afbeeldt. Sommigen beschuldigden Kusturica ervan pro-Servisch te zijn en de Servische verantwoordelijkheid in de oorlogen te bagatelliseren. De regisseur zelf verdedigde zijn werk als een kritiek op álle nationalistische ideologieën, zonder partij te kiezen.

Toch blijft de film een van de meest gewaagde politieke allegorieën ooit gemaakt, en een essentiële kijkervaring voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Balkan.

Ratings en beoordeling

• Rotten Tomatoes (Critics’ Score): 88%
• Metacritic Score: 81/100
• Letterboxd Score: 4.2/5

Op basis van deze cijfers en de artistieke impact van de film geven we Underground de volgende beoordeling:

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️ (5/5)

Underground is een explosieve, visueel overweldigende en diep tragische film, die een blijvende indruk achterlaat. Het is zowel een viering van het leven als een bittere bespiegeling over de destructieve kracht van politiek en nationalisme. Een unieke en onmisbare filmervaring.